Mülkiyet Hakkı Nedir ? Mülkiyet çeşitleri nelerdir ? Hangi Kanunlarla düzenlenmiştir ? Gibi sorulara bu makale ile cevap vereceğiz. Taşınır ya da taşınmaz bir eşya üzerinde gerçek veya tüzel kişilere tanan kullanma, yararlanma ve tasarruf hakkına mülkiyet hakkı denir. (Medeni Kanun madde 683). Mülkiyet hakkına sahip kişi mülkiyetinde olan nesneyi kullanma, başkalarına devretme, tahrip etme, nesnenin ürünlerinden yararlanma veya üzerinde ayni haklar tesis etme yetkilerine sahiptir. Mülkiyet, mutlak hak olup herkes karşısında geçerlidir.
Mülkiyet hakkını, diğer bir ayni hak olan zilyetlik ile karıştırmamak gerekir. Medeni Kanun madde 973’e göre: ” Bir şey üzerinde fiili hakimiyeti bulunan kimse, onun zilyedidir “. Söz edilen fiili hakimiyetin hukuk düzeni sınırları içerisinde olması gerekmediği gibi (Örneğin, bir hırsız eşya üzerinde fiili hakimiyeti bulunduğu sürece çalmış olduğu malın zilyetliğine sahiptir. ) nesnenin maliki de fiili hakimiyetten yoksun bırakıldığı sürece zilyetliği kaybeder ( Örneğin, hırsızın çaldığı eşyanın maliki ).
T.C. Anayasasının 35. maddesinde “Madde 35.-Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.” İfadeleri yer almaktadır.
Anayasanın 46. maddesine göre mülkiyet hakkına müdahale kamulaştırma ile mümkündür. Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir.
Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla hazırlanarak yürürlüğe konulan 3194 sayılı İmar Kanununun; 7. ve 8. maddeleriyle, belirli nüfus kriterini aşan belediyelere imar planlarını hazırlama ve yürürlüğe koyma yükümlülüğü getirilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 10. maddesinde “Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir.
Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur. İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder.”hükmü uyarınca belediyelere, imar planlarını uygulamak üzere belirtilen süre içerisinde imar programını hazırlama; ilgili yatırımcı kamu kuruluşlara ise imar programlarında kendi görev alanlarındaki kamu hizmeti için ayrılan özel mülkiyete konu taşınmazları kamulaştırma zorunluluğu yüklenmiştir.
Mülkiyet Hakkı (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 1. Protokol)
Madde 1 -Mülkiyetin korunması
Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez.
GENEL BİLGİLER
Hukuk Terminolojisinde yeryüzünde var olup da elle tutulabilen varlıklara maddi mal denir. Maddi mallar kendi içinde Taşınmaz (Gayrimenkul) ve Taşınır mal olmak üzere ikiye ayrılır.
TAŞINMAZ
Yerinde sabit olup, bir yerden başka bir yere nakil olanağı bulunmayan mallardır. Genel anlamda ise; fiziksel bir varlık olan arazinin kendisi ve bu arazi üzerinde inşa edilmiş yapılar olarak da tanımlanmaktadır.
ARSA
Genellikle üzerinde yapı yapılmak için ayrılmış yer olarak tanımlanır. İmar Kanununa göre ise imar adaları içerisindeki kadastro parsellerinin imar kanunu ve imar yönetmeliklerine göre düzenlenmiş şeklidir.
ÖZEL MÜLKİYET
Bizzat malın kendisi veya ondan elde edilen fayda ile ilgili düzenlemeler getiren bir hükümdür. Başka deyişle taşınır taşınmaz mallara sahip olabilme hakkıdır.
Anayasa Mahkemesi mülkiyet hakkı kitabı için tıklayınız. Detaylı bilgi için bize ulaşabilirsiniz.
MÜLKİYET HAKKI NEDİR?